Τίτλος Δημοσίευσης

Η διαδικασία ασύλου και τα δικαιώματα των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο στην ελληνική έννομη τάξη

Συγγραφέας

Αθανασία Π. Συκιώτου

Δημοσιευμένη έρευνα

Μελέτη δημοσιευμένη στα: Δικαιώματα του Ανθρώπου, (9), 2001, σσ.99-131

Περίληψη

Με το άρθρο αυτό τίθεται το ερώτημα πόσα από  τα θεμελιώδη δικαιώματα που απολαύει κάθε άτομο που βρίσκεται  στο ελληνικό έδαφος αναγνωρίζονται επίσης και στους πρόσφυγες και κυρίως στους αιτούντες άσυλο, των οποίων η παραμονή  είναι προσωρινή μέχρι της οριστικής απόφασης  επί της αιτήσεως ασύλου τους.

Μετά τον ορισμό του πρόσφυγα σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για τον καθορισμό του καθεστώτος των προσφύγων (όπως κυρώθηκε από την Ελλάδα με το π.δ.3989/1959),  επιχειρείται μια σύντομη παράθεση του ευρωπαϊκού πλαισίου.

Η προσέγγιση της κάθε χώρας στα θέματα ασύλου, βάσει της εσωτερικής αποκλειστικά νομοθεσίας της, οδήγησε στη διαφοροποίηση των πολιτικών ασύλου μεταξύ των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αντίστοιχα στη διαφορετική μεταχείριση των αιτούντων άσυλο, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, όπου άρχισε η μαζική άφιξη αιτούντων άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τούτο ανάγκασε τα Κράτη μέλη να σκεφτούν την εναρμόνιση της πολιτικής ασύλου σε ευρωπαϊκό επίπεδο και οδήγησε τελικώς στην υιοθέτηση –μεταξύ άλλων- κειμένων όπως η Σύμβαση του Δουβλίνου (που ορίζει το υπεύθυνο προς εξέταση της αίτησης ασύλου κράτος), καθώς και μέτρων σχετικών με  το άσυλο που προβλέφθηκαν στη Συνθήκη του Μάαστριχτ και του Άμστερνταμ.

Ακόμη, τίθεται το ερώτημα, ποια είναι η έννοια του ασύλου; Η μελέτη διερευνά εάν πρόκειται για δικαίωμα και σε καταφατική περίπτωση ποια είναι τα παράγωγα δικαιώματα που απορρέουν από αυτό και συγκεκριμένα, εάν πρόκειται για ατομικό δικαίωμα ή για κυριαρχικό δικαίωμα του κράτους.  Κατά την κρατούσα θεωρία, σε διεθνές επίπεδο, πρόκειται για κυριαρχικό δικαίωμα του κράτους.

Στην σύγχρονη Ευρώπη, όπου το μεταναστευτικό και το προσφυγικό κύμα είναι αρκετά αυξημένο, είναι δύσκολη η υποστήριξη της θέσης ότι το άσυλο είναι ατομικό δικαίωμα. Ωστόσο, το άσυλο δεν εμφανίζεται αποκλειστικά ως δικαίωμα εισόδου στην επικράτεια, αλλά συνδέεται με τις βασικές υποχρεώσεις του κάθε κράτους, που έχει κυρώσει την σύμβαση της Γενεύης, να μην επαναπροωθεί τον αιτούντα άσυλο σε χώρα που αυτός ενδέχεται να κινδυνεύει, καθώς και να μην επιβάλλει ποινικές κυρώσεις για την παράνομη είσοδο στους αιτούντες άσυλο.

Η μελέτη εξετάζει επίσης, τη διαδικασία αναγνώρισης της προσφυγικής ιδιότητας κατά το Ελληνικό δίκαιο και επιχειρεί την σύγκριση της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων των αναγνωρισμένων προσφύγων και των αιτούντων άσυλο μέσω της ανάλυσης των βασικώτερων από τα θεμελιώδη συνταγματικά δικαιώματα.   Κατά πρωτότυπο τρόπο εμφανίζεται η παραπάνω σύγκριση των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε σχηματικό πίνακα. Στον πίνακα αυτό παρατίθενται τα θεμελιώδη δικαιώματα που προστατεύονται από διεθνή κείμενα καθώς και από το ελληνικό Σύνταγμα. Από την σύγκριση αυτή, συνάγεται το συμπέρασμα ότι τα δικαιώματα των αλλοδαπών εν γένει, των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο, συγκρινόμενα με αυτά των υπηκόων της χώρας υποδοχής, μπορούν να καταταχθούν σε μια φθίνουσα κλίμακα με ελάχιστα αυτά των αιτούντων άσυλο.